اگر بخواهیم مجلات بین اللملی را از نظر درجه و اعتبار بررسی کنیم، بایستی تفاوت موسسات اصلی نمایه کننده (ایندکس) مجلات را بدانیم. در حالت کلی چهار ایندکس کننده معتبر بین المللی در علوم مختلف عبارتند از شرکت تامسون رویترز (Thomson Reuters)، اسکوپوس (Scopus)، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و در زمینه پزشکی هم پاب مد (PubMed) مهمترین ابزار برای جستجوی پایگاه داده های آزاد (دیتابیس) مدلاین است.

مجلات تامسون (ISI, WOS)

شرکت تامسون رویترز (Thomson Reuters) یک شرکت چندملیتی است که زیر مجموعه‌هایی دارد که یکی از این زیر مجموعه‌ها پایگاه  Web of Science (WOS) می‌باشد، پایگاه (WOS) یک نمایه استنادی علمی است که توسط تامسون رویترز ایجاد شده است که جستجوی استنادی جامع را فراهم می‌کند. به صورت عامیانه و متداول مقالاتی که در این پایگاه نمایه می‌شوند به مقالات ISI  شهرت یافته اند، WOS دو نوع مجله دارد که یکی دارای ایمپکت فاکتور بوده و دیگری بدون ایمپکت فاکتور هستند، به مجلاتی از WOS  که دارای ایمپکت فاکتور هستند مجلات JCR  گفته می‌شود و به مجلات بدون ایمپکت فاکتور، مجلات ISI Listed گویند.

مجلات اسکوپوس (Scopus)

اسکوپوس یکی از نمایه‌های استنادی معتبر و شناخته‌شده‌است که اطلاعات کتاب‌شناختی حدود ۲۵ میلیون سند را در خود جمع‌آوری کرده‌است. اسکوپوس اطلاعات محصولات حدود ۵هزار ناشر علمی را از سراسر جهان در خود جای داده‌است. در مجموع اسکوپوس اطلاعات ۱۶ هزار و پانصد مجله علمی پژوهشی را در خود نمایه کرده‌است. اسکوپوس(Scopus) یکی از محصولات الزویر (Elsevier) است که استفاده از اطلاعات آن نیاز به اشتراک و پرداخت هزینه دارد.

اسکوپوس همه حیطه‌های علوم که شامل علوم زیستی، فیزیک و شیمی و علوم اجتماعی می‌شود را در برمی‌گیرد. در مقایسه‌ای که با WOS انجام شده، اسکوپوس حدود ۲۰ درصد پوشش بیشتری از آن داشته ‌است اما مقالات قبل از سال ۱۹۹۵ را ندارد بر خلاف WOS که تا سال ۱۹۴۵ را شامل می‌شود و گوگل اسکالر نسبت به این پایگاه‌ها دقت کمتری دارد.

مجلات ISC

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) یک سامانه اطلاع رسانی علمی است که در صدد تجزیه و تحلیل مجلات علمی کشورهای اسلامی بر اساس معیارهای علم سنجی معتبر اسلامی می‌باشد. پس از تامسون و اسکوپوس، ISC (پایگاه استنادی علوم جهان اسلام) سومین پایگاه استنادی برای سنجش عملکرد پژوهشی کشورها محسوب می شود که ۵٧ کشور در آن مشارکت دارند.

مجلات پاب مد (PubMed)

پاب‌مِد (PubMed) مهمترین ابزار برای جستجوی پایگاه داده‌های آزاد (دیتابیس) مدلاین است، که حاوی اطلاعات بیبلیوگرافی پژوهشی برای تمام رشته‌های علوم پزشکی و زیست‌شناسی است. این دیتابیس تا سال ۲۰۰۸ حاوی ۱۷ میلیون عنوان بود که قدیمی‌ترین آن‌ها به سال ۱۸۶۵ باز می‌گردد. پاب مد مجموعه‌ای از اطلاعات کیفی مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری و سایر نهادهای و سازمان‌های دولتی حوزه سلامت ایالات متحده آمریکا است. این دیتابیس بطور رایگان برای جهانیان قابل دسترس است.

Digital Object Identifier یا شناسه دیجیتال، یک کد عددی است که همانند اثر انگشت برای هر مقاله بی همتاست. ناشران برای ارتقا شاخص های کیفی و کمی مقالات خود با کسب این کد عملا قسمت عمده ای از مراحل ارتقا مجله و افزایش شانس نمایه سازی را انجام میدهند.

مزایای DOI برای مقالات:

1- داشتن شناسه دایمی در همه مقالات

2- جذب ترافیک بیشتر و موثرتر به مقالات

3- تبدیل منابع به ابرلینک یا Hyperlink

4- جلوگیری از خطاهای انسانی یا ماشینی در نگارش منبع یا Reference

5- شمارش واقعی تعداد ارجاعات به مقالات و متعاقب آن محاسبه واقعی قدرت نفوذ یا Impact Factor برای مجلات

6- ارتقا شاخص واقعی علم سنجی (scientometrics) محققین و مالکین حقوقی مقالات همانند دانشگاه ها

7- یکی دیگر از کاربرد های DOI این است که تا زمانی که مقاله شما درعین حالی که Accept شده و نسخه Ahead of Print آن بصورت آنلاین منتشر شده ولی هنوز مکانی برای یکی از شماره های چاپی ژورنال برای آن درنظر گرفته نشده است یک DOI برای آن اختصاص داده می شود که می توانید تنها با ذکر نام نویسنده و عنوان مقاله و نام ژورنال ( بدون ذکر صفحات و شماره مجله و سال مجله ) به آن مقاله استناد کنید.

گوگل اسکولار scholar.google.com

جستجوگری از شرکت گوگل است که امکان جستجوی واژه‌های کلیدی در مقاله‌ها، رساله‌های علمی و گزارش‌های فنی را فراهم می‌کند. نتایج جستجو براساس میزان ارتباط با واژه جستجو شده فهرست می‌شود. بر خلاف موتور جست‌وجوی همگانی گوگل، در گوگل اسکالر مرتب کردن یافته‌ها بر اساس میزان ارجاع به آن توسط دیگر مولفان است و نه صرفا دفعات بازدید یا پیوند به آن در اینترنت.

گوگل اسکالر می‌کوشد تا اسناد را به همان شیوهٔ پژوهشگران رتبه‌بندی کند، یعنی متن کامل هر سند را می‌سنجد و در نظر می‌گیرد که از کجا منتشر شده، چه کسی آن را نوشته، چند بار به آن استناد شده و تازه‌ترین استنادها از چه زمانی است. گوگل اسکالر شما را با اسناد کلیدی در هر زمینهٔ پژوهشی ‌آشنا می‌کند و از این راه به همگان فرصت می‌دهد تا بر شانه‌های غول‌ها بایستند و در تولید اسناد علمی آینده نقش داشته باشند.

شاخصی برای ارزیابی علمی پژوهشگران است که میزان تأثیر گذاری آن ها را در پیشبرد علم نشان می دهد. این شاخص در حال حاضر به عنوان بهترین معیار موجود در ارزیابی علمی افراد به کار برده می شود. این شاخص با در نظر گرفتن تعداد مقالات پر استناد افراد و تعداد دفعات استناد شدن آن مقالات توسط دیگران محاسبه می‌شود. اچ ایندکس در سال ۲۰۰۵ میلادی توسط فیزیک‌دانی به نام Jorge E. Hirsch پیشنهاد شد و از این رو گاهی با نام‌های هیریش ایندکس یا مقدار هیریش شناخته شده است.

محاسبه اچ ایندکس توسط پایگاه‌های اسکوپوس، آی اس آی و گوگل اسکالر برای مقالات انگلیسی زبان و نیز پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) برای مقالات فارسی امکان‌پذیر شده است. اگر می‌گوییم ایندکس تأثیرگذاری علمی فردی از طریق ایندکس اچ به میزان ۵ محاسبه شده است، منظورمان این است که این شخص ۵ اثر انتشاراتی، مثل مقاله، دارد که به هر کدام از این ۵ مقاله، دست‌کم ۵ بار استناد شده است.

اگر بخواهیم ایندکس اچ را روی محور نشان دهیم، در محور افقی(x) که از صفر درجه‌بندی می‌شود، هر عدد نشانگر تعداد مقالاتی است که توسط دیگران n بار مورد استناد قرار گرفته است. مثلاً عدد ۳ روی محور xها به این معنا است که ۳ مقاله از این فرد وجود دارد که n بار مورد استناد قرار گرفته است. در محور عمودی یا همان محور yها، تعداد دفعات استناد شدن وجود دارد. این محور نیز از صفر درجه‌بندی می‌شود. نقطه h روی این محور آن‌جایی است که مقدار روی محور xها و yها مساوی هم بشود. مثلاً ۱۰ مقاله وجود دارد (محور xها) که ۱۰ بار مورد استنادقرار گرفته است (محور yها). در این‌جا ایندکس فرد یا گروه مورد بررسی ۱۰ است.

این ضریب تأثیر کم‌کم دارد جای خیلی از ضریب تاثیرهای دیگر را در این زمینه می‌گیرد. از آنجای که فقط مقالاتی تعیین کننده ضریب اچ هستند که تعداد یادکرد بالایی بدارند، برآورد این نوع ضریب تأثیر بسیار آسان است. Hirsch نشان داد که شناسه اچ تأثیر زیادی در پشیگویی افرادی دارد که بعداً نشان‌های افتخار می‌گیرند از جمله جایزه نوبل. او نشان داد که فیزیکدانان دارای شناسه اچ ۱۲ می‌توانند دانشیار دانشگاه باشند و با شناسه ۱۸ می‌توانند استاد تمام باشند و با ۱۵ تا ۲۰ می‌توانند عضو انجمن فیزیک آمریکا باشند و با بیش از ۴۵ می‌توانند عضو آکادمی ملی علوم در آمریکا باشند.

ارزیابی مقاله های علمی یکی از دغدغه‌های جوامع علمی می‌باشد. موسسه اطلاعات علمی (ISI ;Information Scientific for Institute)، برای ارزیابی مجله های تحت پوشش فهرست نویسی خود، سه شاخص درنظر گرفته است. این شاخص ها شامل شاخص ضریب تاثیر Impact Factor) ;IF)، شاخص فوری (Immediacy Index) و نیمه عمر استناد (Cited Half Life) می‌باشند.

شاخص ضریب تاثیر (Impact Factor): اولین بار در سال ۱۹۹۵ توسط گارفیلد بنیان‌گذار موسسه ISI مطرح شد. ایمپکت فاکتور را ضریب یا عامل تاثیر و نیز شاخص اثرگذاری ترجمه کرده‌اند و به صورت میانگین تعداد ارجاعات به یک ‌مورد قابل استناد نظیر مقاله پژوهشی، مقاله مروری، شماره اختراع، یادداشت و چکیده در یک مجله علمی در طول یک دوره زمانی معین‌ تعریف‌ شده ‌است.

شاخص فوری (Immediacy Index): تعداد ارجاعات به مقاله‌های منتشر شده مجله در سال مورد ارزیابی تقسیم بر تعداد مقاله‌های منتشر شده در همان سال مجله مذکور. این شاخص در حقیقت شیب رشد منحنی ارجاعات را بیان می‌کند.

شاخص نیمه عمر استناد (Cited Half Life): تعداد سال‌هایی که از سال ارزیابی باید به عقب برگشت تا شاهد پنجاه درصد کل ارجاعات به مجله در سال مورد ارزیابی باشیم. به عبارت دیگر، این شاخص مدت زمانی را که نیمی از کل استنادات به آن مجله صورت پذیرفته باشد را نشان می‌دهد و در حقیقت، سرعت کاهش میزان ارجاعات به مجله را بیان می‌کند: بدیهی است که وقتی مقاله‌های یک مجله ارزش خود را برای ارجاعات زود از دست بدهند (مقاله‌های سطحی باشند و خیلی زود بی ارزش شوند)، تنها به مقاله‌های جدید مجله ارجاع داده می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که نیمه عمر ارجاعات به مجله کاهش یابد. بنابر این هر چه نیمه عمر ارجاعات به مجله بیشتر باشد، نشان می‌دهد که ارزش مقاله‌های مجله در طول زمان بیشتر حفظ شده است و هنوز مورد ارجاع قرار می‌گیرند. در مجموع، هر چه نیمه عمر ارجاعات به یک مجله بزرگتر باشد، ارزش مجله بالاتر می‌رود.

ایمپکت فاکتورهای گمراه کننده (جعلی): از سال ۲۰۱۳ به بعد تعدادی افراد بی نام و نشان در مکان‌هایی ناشناخته و صرفا با هدف کلاه‌برداری از مجلات آکادمیک و پژوهشگران در سطح دنیا آمده‏اند و یک معیارهایی را معرفی کرده‏اند تحت نام‌هایی نظیر GIF یا Global Impact Factor و یا UIF یا  Universal Impact Factor و چندین معیار ایمپکت فاکتور جعلی دیگر. این موسسات با اخذ پول از مجلات این اعداد تقلبی را که هیچ مبنایی بر آن‌ها نیست را به مجلات اختصاص داده‏اند و متاسفانه بسیاری از مجلات معتبر هم با ناآگاهی از این داستان، این ایمپکت فاکتورهای جعلی را روی صفحه اول وب سایت‌ خود قرار داده‏اند و این امر باعث گمراه شدن هم مجلات و هم پژوهشگرانی که این مجلات را برای انتشار مقالات خود انتخاب می‏کنند شده است. این‌گونه مجلات ممکن است در تامسون نمایه شوند ولی متاسفانه به دلایل عدم رعایت قوانین مجلات معتبر مثل عدم داوری و ایجاد بازار گرمی و کسب درآمد و هزار دلیل دیگر از ISI خارج و فاقد ایمپکت فاکتور می‏شوند.

ساختار علمی یک مقاله پژوهشی

موضوع یا عنوان مقاله: عنوان، مفهوم اصلي مقاله را نشان مي‌دهد. عنوان مقاله بايد جذاب باشد، يعني به گونه‌اي انتخاب شود كه نظر خوانندگان را كه معمولاً ابتدا فهرست عناوين مندرج در يك مجله علمي را مي‌خوانند به خود جلب نمايد. همچنين عنوان بايد كوتاه و گويا و تنها بيانگر متغيرهاي اصلي پژوهش باشد. تعداد كلمات در عنوان را حداكثر دوازده واژه بيان كرده‌اند.

نام مؤلف يا مؤلفان و سازمان وابسته: بعد از عنوان پژوهش، نام مؤلف يا مؤلفان ذكر مي‌شود و در سطر زير آن، نام دانشگاه يا مؤسسه كه هر يك از مؤلفان در آن مشغول به كارند، مي آيد. ترتيب قرار گرفتن نام مؤلفان به دنبال يكديگر، معمولاً متناسب با ميزان مشاركت آنان در انجام پژوهش است؛ اما اگر ميزان مشاركت همه افراد در اجراي پژوهش يكسان باشد، اسامي آنان به ترتيب حروف الفبا در دنبال هم قرار مي‌گيرد.

چكيده: خلاصه جامعي از محتواي يك گزارش پژوهشي است كه همه مراحل و اجراي اصلي پژوهش را در خود دارد. هدف‌ها، روش‌ها، يافته‌ها و نتايج پژوهش، به اختصار، در چكيده آورده مي‌شود. در متنِ چكيده بايد از ذكر هرگونه توضيح اضافي خودداري شود. مطالب چكيده بايد فقط به صورت گزارش (بدون ارزشيابي و نقد) از زبان خود پژوهشگر (نه نقل قول) به صورت فعل ماضي تهيه شود. چكيده در حقيقت بخشي كامل، جامع و مستقل از اصل گزارش در نظر گرفته مي‌شود و نبايد پيش از انجام گزارش پژوهش تهيه شود. طول چكيده براي مقاله، بستگي به روش‌هاي خاص هر مجله دارد و معمولاً بين صد تا صد و پنجاه كلمه پيشنهاد شده است.

واژگان كليدي: معمولاً در انتهاي چكيده، واژگان كليدي پژوهش را بيان مي‌كنند تا خواننده پس از خواندن چكيده و آشنايي اجمالي با روند تحقيق، بفهمد چه مفاهيم و موضوعاتي در اين مقاله مورد توجه قرار گرفته است. معمولاً با توجه به حجم و محتواي مقاله، پنج تا هفت واژه كليدي در هر مقاله بيان می‌شود.

مقدمه: هر مقاله علمي با يك مقدمه شروع مي‌شود و آن، خلاصه‌اي از فصل اول و دوم پايان نامه‌ها و رساله هاست كه به طور مختصر به بيان كليات تحقيق و بررسي مختصري از پيشينه آن مي‌پردازد؛ بنابراين در مقدمه مقاله، مسئله تحقيق و ضرورت انجام آن و اهداف آن از نظر بنيادي و كاربردي به صورت مختصر بيان مي‌گردد و سپس به بررسي سوابق پژوهشي كه به طور مستقيم به موضوع تحقيق مرتبط است، پرداخته می‌شود. مقدمه بايد يك منطق اساسي را در تحقيق بيان كند و به خواننده نشان دهد كه چرا اين تحقيق ادامه منطقي گزارش هاي پيشين است. در اين بخش پس از نتيجه گيري از پژوهش‌هاي بررسي شده، محقق بايد پرسش‌هاي پژوهش خود را به صورت استفهامي بيان كرده و به تعريف متغيرهاي تحقيق به صورت عملياتي بپردازد.

روش: هدف اساسي از بيان روش آن است كه به گونه‌اي دقيق، چگونگي انجام پژوهش، گزارش گردد تا خواننده بتواند آن را تكرار نمايد و همچنين درباره اعتبار نتايج داوري كند؛ بنابراين مؤلف بايد همه مراحل اجرا، از جمله آزمودنی‌ها، ابزارهاي پژوهش، طرح پژوهش، روش اجرا و روش تحليل داده‌ها را بيان كند.

1- آزمودني‌ها: جامعه مورد مطالعه و ويژگي‌ها و مشخصات آن از نظر تعداد، سن، جنسيت، ميزان تحصيلات و همچنين چگونگي انتخاب آن‌ها و در صورت گروه بندي شدن تعداد گروه‌ها و مقدار افراد هر گروه بيان مي‌شود.

2- ابزارها: ابزارهاي آزمايش، مثل پرسش‌نامه و تست پس از آن بيان مي‌گردد. چنانچه ابزار سنجش، يك وسيله مشهور و استاندارد شده باشد، اشاره به نام آن كافي است، اما اگر يك مقياس خود ساخته باشد، بايد چگونگي طراحي و تهيه آن و شواهد مربوط به اعتبار و روايي بودن آن گزارش شود.

3- طرح پژوهش: به نقشه كار پژوهشگر براي حل مسئله پژوهش، طرح گفته مي‌شود. ابتدا متغيرهاي مستقل، وابسته و تعديل كننده بيان مي‌شود، سپس طرح‌هاي پژوهشي، مثل طرح تك آزمودنيِ پيش تست- پس تست، تحليل واريانس عاملي و... ، كه در روش به كار گرفته شده، بيان مي‌گردد. همچنين تكنيك‌هاي كنترل متغيرهاي نامربوط و ناخواسته، مانند تصادفي ساختن، همتاسازي و غيره مورد توجه قرار مي‌گيرد.

4- شيوه اجرا: در اين قسمت همه مراحلي كه آزمودني و آزماينده در طول مطالعه انجام داده‌اند، به صورت گام به گام تشريح مي‌گردد. گردآوري داده‌ها، دستورالعمل‌هاي اجراي پژوهش، چگونگي تشكيل گروه‌هاي آزمايشي و كنترل، چگونگي اجراي آزمايش و شيوه ثبت پاسخ‌ها و امثال آن، به طور خلاصه و دقيق توضيح داده مي‌شود.

5- تحليل داد‌ه‌ها: در اين قسمت چگونگي طبقه بندي، مرتب كردن، خلاصه كردن و تحليل كردن داده‌ها بيان مي‌شود؛ همچنين روش‌هاي آماري توصيفي به كار گرفته شده مثل فراواني‌ها، درصدها، نمودارها، مقادير مركزي و پراكندگي؛ و رو‌ش‌هاي آماري استنباطي، مثل اجراي آزمون t استفاده شده در تحقيق بيان مي‌گردد.

نتایج: در اين بخش، توصيف كلامي مختصر و مفيدي از آنچه به دست آمده است، ارائه مي‌شود. اين توصيف كلامي با اطلاعات آماري مورد استفاده، كامل مي‌شود و بهترين روش آن است كه داده‌ها از طريق شكل و نمودار يا جدول، نمايش داده شوند. ساختار بخش نتايج، معمولاً مبتني بر ترتيب منطقي پرسش‌ها يا فرضيه‌ها و نيز وابسته به تأييد شده بودن يا تأييد نشده بودن فرضيه‌هاست. ترتيب بيان نتايج نيز يا برحسب ترتيب تنطيم سؤال‌ها يا فرضيه‌هاي آن‌ها يا برحسب اهميت آن‌ها است. روش متداول بيان نتايج، آن است كه ابتدا مهم‌ترين و جالب‌ترين يافته‌ها و سپس به ترتيب، يافته‌هاي كم اهميت‌تر ارائه مي‌شود.

بحث و تفسیر: در اين بخش، تمام اجزاي گزارش تحقيق به هم ربط داده مي‌شوند و محقق با تركيب و پيوند بخش‌هاي مختلف، خواننده را به سوي يك نتيجه‌گيري كلي هدايت مي‌كند. بنابراين لازم است شباهت‌ها و تفاوت‌هاي نتايج اين پژوهش با پژوهش‌هاي قبلي روشن گردد و نيز معلوم شود كه يافته‌هاي پژوهش، به روشن شدن مسئله مورد بررسي و زمينه دانش آن چه كمكي كرده است. بنابراين توصيه مي‌شود در اين بخش، ضمن توضيح كوتاهي درباره مسئله پژوهش و بيان نتايج تحقيق، به تفسير نتايج پرداخت. براي اين كار بايد اين نتايج را با يافته‌هاي نتايج پيشين مقايسه كرد. آن گاه توضيح داد كه پژوهش حاضر، به گسترش دانش زمينه مورد نظر چه كمكي كرده است و در ضمن، كاربرد احتمالي آن را مشخص كرد و نقاط ضعف پژوهش را همراه با پيشنهادهايي براي پژوهشگراني كه در آينده مي‌خواهند در اين زمينه كار كنند، بيان كرد. 

نتیجه‌گیری: در اين قسمت محقق بايد به نتيجه معقول، منطقي و برسد. نداشتن تعصب و سوگيري غيرمنصفانه در نتيجه‌گيري، ارتباط دادن نتايج با مباحث مطرح شده در پيشينه، ارائه راهبردها و پيشنهادهايي براي تحقيقات آينده، مشخص كردن نقش نتايج در پيشبرد علوم بنيادي و كاربردي و امثال آن، از جمله مواردي است كه محقق بايد به آن‌ها توجه داشته باشد.

ارجاعات: اعتبار يك گزارش پژوهشي علاوه بر صحت و دقت داده‌ها و استدلال حاصل از آن‌ها، به منابع و مراجعي است كه از اطلاعات آن‌ها در پژوهش استفاده شده است. ارجاعات از موارد مهم ساختار يك مقاله علمي است، به وسيله آن، چگونگي استفاده از انديشه‌هاي ديگران را به خواننده معرفي مي‌نمايد.

گروه علمی و پژوهشی امید، شما را در امر مقالات علمی از استخراج مقاله تا پذیرش آن یاری می نماید. مجلاتی که ما جهت چاپ در نظر داریم، همگی معتبر بوده و جزء مجلات لیست سیاه نمی باشند. تمامی مراحل زیر توسط این گروه قابل انجام است:

1- مشاوره برای فرآیند کلی و اصول نوشتاری مقالات داخلی و خارجی

2- مشاوره برای روند استخراج مقاله از پایان نامه

3- ویرایش فنی و ساختاری مقاله مطابق با مجله‌ها یا کنفرانس‌های مورد نظر

4- ارسال و سابمیت مقاله

5- رفع اشکالات احتمالی و انجام اصلاحات مورد درخواست مجله یا کنفرانس

6- پیگیری پذیرش مقاله و ارسال نامه پذیرش

7- ویرایش و نگارش مجدد در صورت عدم پذیرش مقاله